Omvang internationale garanties Staat vertienvoudigd

De omvang van garanties die Nederland aan internationale instellingen heeft afgegeven om de financiële en economische risico's voor onder meer Ierland, Griekenland, Portugal, Cyprus en Spanje af te dekken zijn sinds 2008 meer dan vertienvoudigd. Had de Staat voor de kredietcrisis in 2008 via acht instellingen garanties ter waarde van Euro 18 miljard verstrekt, eind 2012 is dat opgelopen tot Euro 201 miljard. Hoeveel risico Nederland loopt verschilt per garantieregeling. Een actieve beheersing van de risico's door de instellingen is in het belang van de financiers, waaronder Nederland. De Tweede Kamer zou hierover beter geïnformeerd kunnen worden.
De verstrekte garanties kwamen in 2008 nog overeen met 3 % van het bruto binnenlands product (bbp), eind 2012 gaat het om 33 % van het bbp. De uitleencapaciteit van instellingen als de Europese Centrale Bank, IMF, Europese noodfondsen en de Europese Investerings Bank is door deelnemende landen, zoals Nederland, vergroot met extra geld en garanties. Risico's die vóór de financiële crisis privaat of door nationale overheden werden gedragen, zijn deels naar (soms nieuw opgerichte) internationale instellingen overgeheveld. De instellingen zijn meer risico's gaan dragen en die kunnen in verslechterde omstandigheden uiteindelijk afgewenteld worden op de landen die garant staan. Sinds 2008 heeft Nederland geen schade geleden op de deelname aan deze instellingen.
In het rapport Financiële risico's voor Nederland bij internationale garanties van 30 september 2013 heeft de Algemene Rekenkamer fact sheets opgenomen met gegevens over acht instellingen. Welke taak en financiële mogelijkheden hebben zij? Welk aandeel heeft Nederland daarin? Vijf van de acht onderzochte instellingen melden in hun jaarverslag niet hoeveel risico zij lopen. Drie van de acht instellingen kennen een financieel vermogen om zelf tegenvallers op te vangen van nagenoeg nul euro.
De Algemene Rekenkamer acht het van belang dat het Nederlands parlement inzicht krijgt in de gedeelde risico's, de wijze waarop instellingen deze risico's beheersen, wat hun weerstandsvermogen is - ook vanwege de onderlinge verwevenheid van risico's - en welk financieel risico Nederland loopt.
Het rapport geeft enkele voorbeelden van de beperkte informatie die de minister van Financiën tot nu toe aan de Kamer verstrekt bij de uitbreiding van bestaande of nieuwe garanties. Zo blijkt dat de garantie van de Staat aan De Nederlandsche Bank (DNB) ook geldt voor de claims van DNB op de centrale banken van Griekenland, Portugal en Cyprus, en kan de Kamer zich in bepaalde omstandigheden niet uitspreken over beëindiging van deze DNB-garantieregeling.
Deze publicatie van de Algemene Rekenkamer past in een reeks over de Staatsbalans (2011) en de ontwikkeling van verstrekte staatsgaranties in diverse nationale sectoren (2012). Mede in reactie op die eerdere publicaties heeft de minister van Financiën de informatie aan het parlement in zijn jaarverslag en de Miljoenennota al uitgebreid.
De Algemene Rekenkamer beveelt de minister van Financiën aan het inzicht in het risico dat Nederland loopt via de internationale instellingen te verbeteren door explicieter en concreter de Tweede Kamer te informeren. Een periodiek overzicht kan de onderlinge vergelijkbaarheid van internationale instellingen vergroten (hun risicoprofielen verschillen) en wint aan waarde als de minister voortaan een oordeel geeft hoe solide deze instellingen zijn en welke financiële risico's Nederland loopt via de garantieregelingen.
In reactie op dit rapport geeft de minister van Financiën aan dat in 2014 de garanties voor een van de Europese noodfondsen substantieel beperkt kan worden en dat de Tweede Kamer voortaan beter inzicht van hem krijgt over de uitstaande risico's. Hierin volgt de minister de adviezen van de ambtelijke Commissie Risicoregelingen.
De minister wijst de aanbeveling af om per instelling voortaan aan de Kamer een oordeel te geven of zij financieel solide zijn. Onder meer omdat dit de kredietwaardigheid van deze instellingen negatief kan beïnvloeden. In haar nawoord stelt de Algemene Rekenkamer dat het informeren van het parlement over financiële risico's voorop moet staan. Zij dringt er toch op aan de door haar gehanteerde indicatoren voor het financieel profiel en risicoprofiel als voorbeeld te nemen voor de risicoparagraaf in de departementale begrotingen 2015.