Economische benadering belastingheffing multinationals werkt beter

De teneur in de media en in de fiscale wetenschap over belastingheffing aan multinationals meestal hetzelfde: Nederland is een belastingparadijs, multinationals betalen te weinig belasting en dat is onethisch gedrag. In zijn oratie ‘Belastingheffing van multinationals’ betoogt prof.mr.dr. Kok, dat wat van een afstand wellicht lijkt op agressieve taxplanning, dat vaak niet is. Kok aanvaardt met zijn oratie donderdag 3 april 2014 het ambt van bijzonder hoogleraar Belastingheffing van multinationale ondernemingen in een globaliserende wereld, vanwege de Stichting Fiscaal Recht EUR, aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
In zijn oratie stelt Kok dat de geest van het multinationale belastingrecht nu eenmaal is dat landen soeverein zijn en hun eigen belastingregels kunnen opstellen. Een van de gevolgen is dat mismatches kunnen ontstaan tussen de belastingregels van de verschillende landen. Volgens Kok zijn die gevolgen bekend bij de wetgevers en worden fiscale voordelen vaak zelfs bewust gecreëerd, zodat niet kan worden gesproken van planning die in strijd komt met de geest van de wet.
Nadenken over de fiscale behandeling van multinationals is desondanks een uitstekend idee, stelt Kok. De ethische benadering is echter niet bijzonder vruchtbaar. Kok kiest daarom voor een andere invalshoek, namelijk de economische. Hij betoogt dat een belangrijk kenmerk van een goed belastingstelsel voor ondernemingen is dat het zo neutraal mogelijk is. De neutraliteit van een belastingstelsel houdt in dat de belastingheffing zo min mogelijk invloed zou moeten hebben op het handelen van een belastingplichtige. Vanuit die invalshoek bespreekt hij enkele voorstellen van de Europese Commissie en de OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) betreffende de belastingheffing van multinationals.
Hij wijst daarbij in het bijzonder op vier aandachtspunten: allereerst moet worden voorkomen dat de voorstellen onduidelijkheid, onzekerheid en te grote administratieve belasting creëren wat slecht is voor het internationale investeringsklimaat. Op de tweede plaats zal door het opheffen van bepaalde mismatches tussen belastingsystemen, de druk op andere mismatches toenemen.
Ten derde betekent het invoeren van anti-misbruikmaatregelen niet dat de landen die nu zouden lijden onder belastingplanning hogere belastingopbrengsten tegemoet kunnen zien. Bedrijven die dubbele belastingheffing kunnen voorkomen door gebruikmaking van bepaalde planningen, zullen bij het wegvallen van die planning wellicht het land waar de dubbele heffing wordt veroorzaakt, gaan mijden. Op de vierde plaats kunnen de voorstellen tot op heden nadelig voor kleine landen werken. Voor Nederland is het van belang hier heel goed de vinger aan de pols te houden.