Druk op rentemarge banken door aanhoudend lage rente

Het economische herstel zet door maar de politieke en economische onzekerheid in de wereldeconomie is de afgelopen maanden toegenomen, mede door de Brexit. Daarbij zijn de zorgen over de winstgevendheid van de Europese bankensector toegenomen. Deze winstgevendheid staat onder druk door de aanhoudend lage rente en de vele probleemleningen op de balansen van vooral Zuid- en Oost-Europese banken. Mede vanwege gebrekkige insolventiewetgeving zijn deze banken tot nu toe onvoldoende in staat geweest om probleemleningen weg te werken. Het moderniseren van insolventiewetgeving in Europa is nodig. Voor Nederlandse banken die tot nu toe nauwelijks geraakt zijn door de lage rente, valt te verwachten dat hun rente-inkomsten de komende tijd zullen afnemen. Dit alles blijkt uit het Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van de Nederlandsche Bank (DNB).

Rente-inkomsten Nederlandse banken onder druk door de lage rente
Niet alleen verzekeraars en pensioenfondsen, maar ook banken zijn gevoelig voor een aanhoudend lage rente. De combinatie van dalende uitleentarieven en een feitelijke ondergrens op de spaarrente zorgt voor een neerwaartse druk op rente-inkomsten van Nederlandse banken. Wanneer de rentemarge daalt, kan dit de kredietverlening remmen en daarmee ook de monetaire transmissie belemmeren. De ECB zal deze bijwerking van het ruime monetaire beleid moeten afwegen tegen de mate waarin het monetaire beleid effectief is in het bereiken van prijsstabiliteit. 

Probleemleningen Europese banken afwikkelen voor meer economische groei
Voor Europese banken met veel probleemleningen is het belangrijk dat zij deze afwikkelen. Deze probleemleningen tasten de weerbaarheid van het bankensysteem aan en belemmeren de economische groei. Snellere en goedkopere juridische procedures en een verdere harmonisering van Europese insolventiewetgeving zijn in dat licht wenselijk. Een verbeterde insolventiewetgeving werkt alleen goed om probleemleningen af te bouwen wanneer ook overige structurele problemen worden aangepakt. Het is belangrijk dat de markt voor het doorverkopen van probleemleningen verder wordt ontwikkeld. 

Periode van onzekerheid door Brexit moet zo kort mogelijk duren
Hoewel de eerste cijfers slechts een gematigd negatief effect op de Britse economie laten zien, is de onzekerheid over de precieze gevolgen van de Brexit groot. De uiteindelijke gevolgen zullen in belangrijke mate afhangen van welke handelsverdragen gesloten worden tussen het VK en de EU. Als de Brexit tot een substantiële groeivertraging leidt, kan dit de financiële stabiliteit raken. Zo kan een groeivertraging het herstel van de Europese economie, het oplossen van probleemleningen in de financiële sector en het normaliseren van het monetaire beleid bemoeilijken. Vanuit het oogpunt van financiële stabiliteit is het wenselijk dat de periode van onzekerheid kort duurt. 

De Nederlandse economie herstelt. In combinatie met de lage rente en de beperkte nieuwbouw stuwt dit ook het herstel van de woningmarkt. Huizenprijzen stijgen in vrijwel alle regio’s, hoewel de regionale verschillen groot zijn. Het is wenselijk dat het herstel van de woningmarkt wordt gebruikt om de schokbestendigheid van de woningmarkt verder te vergroten. Een versnelde versobering van de hypotheekrenteaftrek, een verdere verlaging van de LTV-limiet na 2018 en meer woningen in het vrije segment van de huurmarkt zijn daarom nodig.