Aanhoudend lage rente risico voor Nederlandse financiële sector

Een aanhoudend lage rente vormt één van de belangrijkste risico’s voor de Nederlandse financiële sector. Dit blijkt uit het vorige week gepubliceerde Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) Voorjaar 2017. Dit OFS vormt de inbreng van DNB voor het jaarlijkse openbare gesprek tussen de Vaste Kamercommissie Financiën, de president van DNB en de directeur van het CPB over macro-economische risico’s voor het financiële stelsel. Dit gesprek zal op 14 juni aanstaande plaatsvinden.

Dankzij het ruime monetaire beleid en de verbeterde mondiale macro-economische vooruitzichten is het sentiment op financiële markten positief. De lage volatiliteit op markten staat echter in schril contrast met de toegenomen politieke en beleidsonzekerheid. Wanneer het marktsentiment plotseling omslaat, bijvoorbeeld door onverwachte (geo-)politieke gebeurtenissen, kunnen bestaande kwetsbaarheden worden uitvergroot. Zo kampen verschillende Europese landen nog steeds met te hoge schulden. Ook de Nederlandse financiële sector is kwetsbaar voor een plotselinge stijging in de risicopremies, onder andere via verliezen op beleggingsportefeuilles. 

De rente is gedaald naar een historisch laag niveau. Deze rentedaling is een reflectie van macro-economische omstandigheden, waarbij structurele factoren een rol spelen. Daarnaast is het monetaire beleid gericht op het stimuleren van de groei en de inflatie. Voor de overheid, huishoudens en bedrijven met veel schuld heeft de rentedaling in het algemeen gunstig uitgepakt, doordat hun rentelasten zijn gedaald. Tegelijkertijd heeft de rentedaling ongunstig uitgepakt voor met name pensioenfondsen en levensverzekeraars, die hun financiële positie hebben zien verslechteren.

Een aanhoudend lage rente gaat gepaard met risico´s voor de financiële sector en de reële economie. In een dergelijk scenario komt de winstgevendheid van banken naar verwachting onder druk te staan, terwijl het voor pensioenfondsen en verzekeraars lastiger wordt om hun verplichtingen na te komen. Hierdoor zijn zij mogelijk geneigd beleggingsmogelijkheden met meer risico’s op te zoeken. In de reële economie kan een aanhoudende lage rente bovendien leiden tot misallocatie van kapitaal. Naarmate de rente langer laag blijft, treedt gewenning op en verliezen huishoudens, bedrijven en de overheid de prikkel om schulden omlaag te brengen. De lage rente biedt echter ook kansen. Structurele aanpassingen, zoals de afbouw van de hypotheekrente-aftrek en de verduurzaming van de economie, kunnen bij een lage rente versneld worden doorgevoerd.