'Politiek moet kritischer zijn op Belastingdienst'

Bij meer dan de helft van de grote Nederlandse bedrijven klopt de belastingaangifte niet. Dit blijkt uit een recent onderzoek naar Grote Ondernemingen van de Belastingdienst. ‘Fouten komen blijkens het rapport bijna nooit door opzettelijke regelovertreding. De aard van de fout is daarom interessanter dan de omvang van de fouten om tot verbetering van de regelnaleving te komen’, stelt Lisette van der Hel, hoogleraar in de deeltijd Master Fiscaal Recht aan Nyenrode.

In de afgelopen jaren is de handhaving van de Belastingdienst veranderd. Van der Hel legt uit: ‘De overheid controleert steeds meer vooraf in plaats van achteraf. Burgers krijgen vooraf ingevulde aangiftes, bedrijven participeren in horizontaal toezicht. Dat is efficiënter en effectiever, omdat er zo minder fouten in de aangiften worden gemaakt. De Belastingdienst streeft er zo naar dat burgers en bedrijven zoveel mogelijk uit zichzelf fiscale regels naleven, zonder dwingende en kostbare acties van de Belastingdienst.

In zijn fiscale handhavingsstrategie doet de Belastingdienst veel aannames over het bevorderen van regelnaleving. Van der Hel: ‘Het is belangrijk om die aannames te toetsen, zoals dat recent is gebeurd in het onderzoek naar Grote Ondernemingen. Het gaat er uiteindelijk om wat het effect is van de activiteiten van de Belastingdienst, zoals bijvoorbeeld het horizontaal toezicht, op de naleving van fiscale regels. Het vreemde is dat de politiek daar niet naar vraagt. De politiek stelt verkeerde vragen, zoals: hoeveel controles zijn er geweest, hoeveel brieven zijn verstuurd, wat is de capaciteit, wat kost het? Maar dat zegt niets over de mate waarin burgers en bedrijven de regels naleven. Daardoor zit de Belastingdienst in een spagaat – hij wil effectiever werken, maar wordt afgerekend op bijvoorbeeld aantallen onderzoeken of de omvang van correcties. De politiek loopt achter en zou zich moeten afvragen: wanneer is het fiscale toezicht goed?’

Uit recent onderzoek naar Grote Ondernemingen blijkt dat grote bedrijven in 40% van de gevallen een foutloze aangifte doen. Van der Hel: ‘Een dergelijk percentage moet je wel in perspectief zien. Een grote ondernemingen bestaat vaak uit meerdere (buitenlandse) dochterondernemingen, die in haar totaliteit soms wel tientallen of honderden aangiftes doet. Eén fout is dan relatief. Grote bedrijven willen het in het algemeen goed doen, maar de belastingwetgeving is complex.’ De loonheffing- en omzetbelasting wordt in 98% van de gevallen tijdig aangegeven en betaald, voor de vennootschapsbelasting geldt dat voor ongeveer 90% van de gevallen. ‘Dat zijn mooie percentages.’ ‘Overigens is wel opmerkelijk dat het onderzoek Grote Ondernemingen niets zegt over belastingontwijking. Dat lijkt in tegenspraak met de aandacht hiervoor in de praktijk.’