AFM onderzoek reikt inzichten aan voor betere kredietbeslissingen

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) publiceert het rapport ‘Leengedrag onder de loep’. De resultaten van deze gedragswetenschappelijk analyse geven aanbieders van krediet concrete inzichten om aanpassingen in de keuzeomgeving verder te onderzoeken, zodat consumenten voor hen beter passende beslissingen kunnen nemen.

Aanleiding voor dit rapport is een eerder onderzoek naar de waarschuwing ‘Let op! Geld lenen kost geld’. Daarin stelde de AFM vast dat de kredietwaarschuwing geen direct effect heeft op het klikgedrag en de leenbeslissingen van consumenten. Dit nieuwe onderzoek, dat onderdeel uitmaakt van het vervolgonderzoek naar de kredietwaarschuwing, brengt in beeld welke menselijke eigenschappen bepalend zijn voor beslissingen (of het uitblijven daarvan) bij het aangaan van consumptief krediet.

Een goed voorbeeld is de telecombranche, waar ‘afbetaling’ de standaardoptie is bij het afsluiten van een abonnement met telefoon. In de keuzeomgeving wordt op die manier onnodig gestuurd op een krediet in plaats van directe betaling. Uit onderzoek van de AFM blijkt namelijk dat de helft van de mensen met een telefoonkrediet aangaf hiervoor gekozen te hebben, omdat dit de standaardoptie was. Tegelijkertijd gaf 80% van deze mensen aan de telefoon in één keer te kunnen betalen. Door krediet niet als standaardoptie aan te bieden, sluiten consumenten alleen een krediet af als ze daar actief voor kiezen.

Daarnaast is het niet altijd gemakkelijk voor consumenten om de totale kosten van een krediet te overzien. Veel consumenten vinden het moeilijk om te rekenen met percentages en wegen de totale kosten van de rente niet genoeg mee bij het afsluiten van een krediet. Transparante informatie over de totale kosten van een lening kunnen consumenten juist helpen een betere keuze te maken.

Uit onderzoek van de AFM blijkt dat 54% van de Nederlanders minstens één consumptief kredietproduct bezit. Dit is waarschijnlijk een onderschatting, omdat mensen zich niet bij alle leenproducten realiseren dat het om een lening gaat (bijvoorbeeld rood staan). Volgens Stichting BKR stonden er in juli 2017 in totaal 10,3 miljoen Nederlanders geregistreerd in het Centraal Kredietinformatiesysteem, waarvan 7% met een betalingsachterstand. Hier vallen overigens ook achterstanden op hypotheken onder.

De AFM maakt zich zorgen over het gemak en de snelheid waarmee consumenten soms online krediet kunnen afsluiten. Nadenken over verantwoord lenen is en blijft belangrijk. Daarbij kunnen marktpartijen zich meer inspannen om ervoor te zorgen dat klanten het juiste soort krediet krijgen. De AFM neemt de inzichten uit het rapport mee in haar toezicht. Daarnaast wil zij samen met beleidsmakers en financiële instellingen de denkrichtingen uit het rapport in de praktijk verder testen.

De AFM maakt in haar toezicht gebruik van kennis uit de gedragswetenschappen. Uit gedragswetenschappelijk onderzoek weten we dat consumenten en beleggers zich vaak niet rationeel gedragen. Met meer kennis en begrip van het gedrag van consumenten en beleggers kan de AFM de effectiviteit van haar toezicht versterken.