Consumenten onvoldoende beschermd door ‘financiële bijsluiters’

Informatiedocumenten bij complexe financiële producten schieten hun doel voorbij, waardoor mensen nog steeds veel risico lopen op financiële verliezen. Dat concludeert Carien de Jager op basis van haar onderzoek waarop ze 20 september promoveert aan de Rijksuniversiteit Groningen. Volgens De Jager zijn ‘financiële bijsluiters’ ongeschikt om consumenten te beschermen en verwacht de overheid er te veel van.

Complexe financiële producten zijn combinatieproducten waarbij belegd wordt, zoals beleggingsfondsen en levensverzekeringsovereenkomsten met een beleggingscomponent. Een groot deel daarvan is ongeschikt voor consumenten. Ook het leveren van informatie helpt daar weinig aan, volgens De Jager. Ze onderzocht tien verschillende Nederlandse, Duitse, Engelse en Europese informatiedocumenten.

De Woekerpolis- en Effectenleaseaffaires zijn spraakmakende voorbeelden waarbij veel mensen geld verloren door financiële producten die ze niet begrepen. De overheid wil consumenten beter beschermen tegen zulke situaties en heeft informatiedocumenten verplicht gesteld bij financiële producten. In Nederland is bijvoorbeeld in 2001 De Financiële Bijsluiter geïntroduceerd, in 2018 vervangen door het Key Information Document. Carien de Jager onderzocht of zulke bijsluiters consumenten daadwerkelijk helpen om de producten beter te begrijpen en betere beslissingen te nemen. Haar conclusie: informatie verstrekken over financiële producten helpt maar weinig.

Volgens De Jager worden consumenten niet op een juiste manier aangesproken. ‘De informatie past niet bij de hedendaagse inzichten over consumenten. Een consument is namelijk geen computer waar informatie in gaat en waar automatisch een goede beslissing uit komt. Consumenten kunnen irrationeel zijn en fouten maken. Informatie geven past niet bij zulk gedrag: voor het begrijpen van informatie is namelijk rationaliteit vereist.’