Vijf jaar negatieve rentetarieven: betalingen aan Europese Centrale Bank kosten Nederlandse banken 2,2 miljard

Banken in de eurozone zagen in totaal meer dan 20 miljard euro van hun balans verdwijnen sinds de introductie van het negatieve rentetarief van de Europese Centrale Bank (ECB) bijna vijf jaar geleden. Dat blijkt uit onderzoek van Deposit Solutions, het toonaangevende platform voor spaardeposito’s. Het onderzoek – dat de impact van dit beleid op banken in de eurozone aan het licht brengt – toont ook aan dat de banken alleen al in 2018 7,5 miljard euro betaalden aan overtollige deposito’s. Dit betekent dat het beleid hen elke dag 21 miljoen euro kost.

Voor het onderzoek werden data van de ECB geanalyseerd. Een van de resultaten is dat de last van het negatieve rentetarief in geen geval evenredig verdeeld wordt onder banken in Europa. Nederlandse, Duitse en Franse banken worden het zwaarst getroffen: zij dragen 69 procent van alle eurozone-kosten. Sinds 2016 hebben Nederlandse banken 2,2 miljard euro betaald aan de ECB vanwege hun overmatige liquiditeit. Dit is het op twee na hoogste bedrag in de eurozone, net achter Duitsland en Frankrijk. Duitse banken betalen 33 procent van de kosten, Franse 24 procent en Nederlandse 12,6 procent (in de periode 2016-2018). De Zuid-Europese landen worden het minst negatief beïnvloed: Spanje, Portugal en Italië betalen samen net iets meer dan 10 procent van de totale kosten.

Deze kosten hebben ook een aanzienlijke impact op de winstgevendheid van de banken in de eurozone. Vorig jaar stonden de kosten gelijk aan een daling van 4 procent in winst. Dit houdt in dat de eurozone-banken in 2018 7,5 miljard euro aan depositokosten betaalden, vergeleken met een winst van 176 miljard euro (pre-tax- en pre-deposito-kosten). Van de grootste economieën in de eurozone staat Nederland in de top 3 van landen die de zwaarste last dragen. Nederlandse banken verliezen 4,4 procent van de winst als gevolg van de kosten. Over het geheel gezien had het negatieve rentetarief de grootste impact op banken in Finland (-14,1 procent) en Cyprus (-13,9 procent).

Aangezien de kosten een behoorlijk deel van de totale winst opslokken, moeten banken op zoek naar een manier om de impact te verkleinen. De mate waarin een bank wordt belast door negatieve rentetarieven hangt echter niet af van het aantal deposito’s, maar van de mogelijkheden om deze te beheren.

Tim Sievers, CEO en oprichter van Deposit Solutions: “Banken die zich gedragen als gesloten winkels hebben maar weinig mogelijkheden om de effecten van de negatieve rentetarieven op hun winst te verzachten. Ze kunnen natuurlijk de kosten voor een rekening omhoog gooien of helemaal afstand doen van klantdeposito’s. Maar met beide maatregelen leg je het probleem bij de consument neer. In plaats daarvan zouden banken zichzelf moeten neerzetten als platforms en hun klanten een keuze aan depositoproducten bieden van andere banken via hun bestaande rekening, terwijl ze de bestaande klantrelatie behouden. Als je open banking onderdeel maakt van je bedrijfsstrategie kun je producten van derde partijen gebruiken om meer uit je eigen klanten te halen én nieuwe klanten voor je te winnen. Voor veel banken is het vooruitzicht dat ze tegelijkertijd de last van het negatieve tarief kunnen verlichten een pluspunt. In plaats van geld bij de ECB neer te zetten tegen behoorlijke kosten, kunnen ze het op een klantvriendelijke én balansvriendelijke manier naar andere instellingen overhevelen.”

De analyse door Deposit Solutions laat ook zien dat de last van het negatieve tarief op banken jaar op jaar toeneemt. Het aantal jaarlijkse rentebetalingen door Duitse banken is in de afgelopen drie jaar bijna verdubbeld. En ook in Frankrijk, Nederland en Luxemburg gingen de betalingen jaar op jaar omhoog. In het bijzonder zijn de effecten van de rap toenemende kosten op Spaanse banken extreem: in 2016 droegen ze ongeveer 125 miljoen euro af aan de ECB, in 2018 was dat met ongeveer 400 miljoen al meer dan drie keer dat bedrag.

Sievers: “Van minder loyaliteit van klanten en de complexiteit van het beheren van deposito-overschotten tot de hoge drempels die sommige banken ervaren om meer retaildeposito’s te verzamelen – bijna alle problemen die ons ter ore komen naar aanleiding van gesprekken met banken wijzen in de richting van een probleem in de infrastructuur. Daarom moeten banken open banking hanteren als de nieuwe standaard.”