Zijn we goed voorbereid op een nieuwe economische crisis?

De financiële crisis van 2008 heeft een grote impact gehad op het leven van veel burgers en op de overheidsfinanciën. Wereldwijd verloren miljoenen mensen hun huizen, werk en spaargeld. Banken dreigden failliet te gaan en overheden voelden zich genoodzaakt om banken met belastinggeld van de ondergang te redden door een bail-out.

Henk Boogaard (Open Universiteit) onderzocht of de aanpassingen in de wet- en regelgeving en de daarin opgenomen verhoogde kapitaaleisen toereikend zijn om de belangen van stakeholders adequaat te beschermen.

Als een systeembank volgens de normale faillissementsprocedure failliet zou gaan, loopt de financiële stabiliteit van een land gevaar. Na 2008 is er voor banken een alternatief herstel- en afwikkelingssysteem ontwikkeld in geval van een dreigend faillissement. Het alternatieve systeem moet de financiële stabiliteit garanderen, de toegang tot vitale financiële diensten waarborgen, morele risico’s voorkomen en voorkomen dat belastingbetalers de dupe zijn. Dit systeem maakt deel uit van de in Europa in 2012 opgerichte bankenunie.

Centraal staat de bail-in: niet de overheid, maar aandeelhouders, obligatiehouders en grote spaarders redden de bank. Een belangrijk principe daarbij is het 'No Creditor Worse Off (NCWO)-principe': de verliezen die de crediteuren lijden bij zo’n bail-in mogen niet hoger zijn dan bij een normaal faillissement.

Uit het onderzoek van Henk Boogaard blijkt dat er in de lidstaten van de Europese Unie een grote diversiteit aan insolventieregels bestaat. Dat komt de voorspelbaarheid van de uitkomst voor crediteuren niet ten goede. De verschillen in regelgeving kunnen ook leiden tot 'forum shopping', dat wil zeggen bewust kiezen voor een bepaalde jurisdictie. Dat kan ernstige nadelen voor crediteuren hebben. Bovendien maakt het de uitvoerbaarheid van het NCWO- principe zeer ingewikkeld. Boogaard onderzocht een zestal praktijkgevallen en kwam tot de conclusie dat de ontworpen afwikkelingsregels ook niet eenduidig worden toegepast.

Op basis van zijn onderzoek adviseert Boogaard om op het gebied van het faillissementsrecht in Europa een 'level playing field' te realiseren. Om investeringen in hoogconjunctuur af te remmen moeten banken een eenvoudige hefboomratio van 6 procent van hun balanstotaal hebben. Het afwikkelingsinstrumentarium moet consequent worden toegepast en de wettelijke mogelijkheden om die te omzeilen dienen te worden afgeschaft.