Risico’s voor financiële stabiliteit nemen toe door snel gestegen rentes

De financiële sector in Nederland moet rekening houden met toenemende rente- en kredietrisico’s bij financiële instellingen. Ook is sprake van lagere liquiditeit op financiële markten waardoor prijsschommelingen in een markt sneller over kunnen slaan naar andere delen van het financiële systeem. Daarnaast verslechtert de schuldhoudbaarheid van overheden door de hogere rentes. Oorzaak van deze toenemende risico’s voor de financiële stabiliteit is de overgang naar hogere financieringskosten als gevolg van de serie renteverhogingen door centrale banken.

Dat blijkt uit het vandaag verschenen Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van De Nederlandsche Bank.

Om de hoge inflatie in de eurozone te bestrijden heeft de Europese Centrale Bank de rente in hoog tempo verhoogd van min 0,5 procent naar 4 procent. Volgens DNB-president Klaas Knot was dat hard nodig, want de inflatie bleek hardnekkig en is nog steeds te hoog. Hierdoor is het voor bedrijven, huishoudens en overheden duurder geworden om geld te lenen. Dat is een bewust doel van ons monetair beleid, maar het gaat wel gepaard met risico’s voor de financiële stabiliteit. Risico’s die op een adequate manier moeten worden beheerst en opgevangen.

In het OFS worden drie belangrijke risico’s voor de financiële stabiliteit beschreven. Allereerst zijn er risico’s voor financiële markten. De onrust van begin dit jaar is daar verdwenen, maar de huidige lagere liquiditeit vergroot de kans dat schokken op deelmarkten overslaan naar andere delen van het financiële systeem. Dit risico wordt vergroot door koersschommelingen, vooral op rentemarkten, als gevolg van de onzekerheid over de vooruitzichten voor economische groei en inflatie. Dit is de laatste weken weer duidelijk waarneembaar.

Ten tweede groeien de rente- en kredietrisico’s bij financiële instellingen, vooral vanwege hogere herfinancieringskosten en een lagere terugbetaalcapaciteit onder bedrijven. Zo loopt 56 procent van de totale Nederlandse bedrijfsschuld binnen twee jaar af, of krijgt te maken met een renteherziening. Deze bedrijven krijgen in de toekomst te maken met hogere rentelasten.

Hoewel hogere kredietrisico’s nog niet zichtbaar zijn in de cijfers van Nederlandse banken, is waakzaamheid van belang. De hogere rente werkt namelijk met vertraging door in de financieringskosten van bedrijven en huishoudens, en daarmee ook in de kredietrisico’s van banken. Dit maakt banken kwetsbaar voor potentiële verliezen in de toekomst. Het is daarom belangrijk dat banken dit meewegen bij hun interne kapitaalbeleid. Ook pensioenfondsen en verzekeraars zijn kwetsbaar voor lagere economische groei of een aanhoudend hoge inflatie door de relatief hoge waarderingen van aandelen en andere risicovolle beleggingen waar ze in investeren.

Het derde toenemende risico voor de financiële stabiliteit heeft te maken met de overheidsschulden. De overheidssteun aan bedrijven tijdens de covid-pandemie en koopkrachtsteun voor burgers tijdens de energiecrisis hebben bijgedragen aan het snelle herstel van de Nederlandse economie. Maar met de huidige hogere rente drukt de schuld zwaarder op de begroting van overheden. Om in een toekomstige crisis de economie te kunnen ondersteunen, is beheerst begrotingsbeleid – ook in Nederland – van groot belang. Hoewel de Nederlandse schuldquote relatief laag is, ook door de hoge inflatie, komt het Nederlandse begrotingstekort zonder bijsturing de komende jaren naar verwachting boven de 3% van het bruto binnenlands product uit, wat in strijd is met de Europese begrotingsregels en de ruimte voor begrotingsstabilisatie beperkt.