Hoe de ECB ook zonder renteverhoging de inflatie afremt

Om de hoge inflatie de kop in te drukken heeft de Europese Centrale Bank sinds de zomer van 2022 de eigen beleidsrente in tien stappen verhoogd, tot 4 procent. Sinds vorig jaar september heeft de ECB de beleidsrente niet meer aangepast, ook al is de inflatie nog niet op het doel van 2 procent. Waarom is dat? Hoe kan het dat de rente een tijd op 4 procent houden ook al bijdraagt aan vermindering van de inflatie?

De ECB beïnvloedt de inflatie door middel van haar beleidsrente. Dit is de rente die banken vergoed krijgen als ze geld bij de ECB aanhouden. De beleidsrente van de ECB lag lange tijd op een historisch laag niveau van -0,5%, maar is in reactie op de hard gestegen inflatie verhoogd naar het huidige niveau van 4 procent. Een aanpassing van de beleidsrente werkt door in de rest van de economie. Een hogere beleidsrente maakt het minder aantrekkelijk voor banken om geld uit te lenen. Willen bedrijven of burgers een lening, dan vraagt de bank een hogere rentevergoeding. Zo zijn rentes op bedrijfsleningen en hypotheken de afgelopen twee jaar aanzienlijk gestegen. De gemiddelde rente op een nieuwe hypotheek bedraagt nu bijvoorbeeld ruim 4 procent, terwijl dat eind 2021 nog minder dan 2 procent was.

Door deze hogere rentes neemt de kredietverlening aan bedrijven en huishoudens af. Ook wordt sparen aantrekkelijker. Als gevolg daarvan komt de economie in een lagere versnelling terecht, waardoor uiteindelijk de inflatie daalt.

De inflatie is dus afgenomen, maar ligt nog steeds boven de doelstelling van 2 procent. Waarom verhoogt de ECB de rente dan niet verder totdat de inflatie daadwerkelijk terug is op 2 procent?

Ten eerste heeft de doorwerking van een renteverhoging in de economie wat tijd nodig. In het algemeen houden economen rekening met termijnen tot wel twee jaar voor het volledig doorwerken van het effect van een rentestap. Ten tweede kan de centrale bank de inflatie ook met een gelijkblijvende rente omlaag brengen. Uiteindelijk bepaalt namelijk het renteniveau, en niet de verandering van de rente, of de economie wordt afgeremd.